Heb ik wel erg enthousiast een bloemlezinkje uit oude partijen uit uw roemrijke verleden aangekondigd, want erg veel partijen blijken het nu ook weer niet te zijn die ik heb teruggevonden. En ook niet altijd even boeiend. Maar OK, ik kan nog wel wat!
De volgende partij is van Martin. Niet omdat die in zijn geheel nu zo vreselijk boeiend is, maar wel omdat ik het frappant vind dat de stijl van Martin in ruim een decennium eigenlijk nauwelijks veranderd is. Hij speelt de opening volgens principes, en dat zijn wel de juiste. Stukken ontwikkelen, centrum in de gaten houden. Geen tempoverlies. Snel rocheren. Zo leerde hij het aan zijn schaakleerlingen, en zo speelt hij het zelf. Omdat nu zijn tegenstander er een van de rustige en wat behoudende soort is ( Paul Zoon, SV Harenkarspel, dec. 2009), staat er na zet 8 een stelling op het bord waar voor zwart niets op aan te merken is.
Paul Zoon – Martin (8…c5)
In
het nu komende middenspel gaat het even minder, komt wit een tikkie beter te
staan, maar die verknoeit dat gelukkig weer bij zet 13
Paul Zoon – Martin (12…Pd7)
Ik denk dat ik hier niet lang nagedacht zou hebben. Welke zet ligt hier zeer voor de hand?
Maar wit speelt hier 13. e4? Want hij ziet iets over het hoofd. Martin niet! Wat is daarop zwart’s beste antwoord?
Als
u uw genialiteit wilt toetsen aan de mening van Prof Mr Dr K., zie verderop.
Hierna komt Martin’s voorliefde voor wat gecompliceerdere stellingen aan het licht. Vaak speelt hij daartoe dan eigenlijk niet de beste zetten, maar heel vaak raakt de tegenstander dan toch ergens de kluts kwijt, en gaat Martin die dan wel even terugvinden. En dan de klappen uitdelen. En eigenlijk speelt hij nog zo. Zij het wel met een heel klein beetje minder overmoed dan toen. Maar toch … En hij heeft in die tien jaar daarmee zijn elo wel verhoogd van 1510 naar 1705. Ach, ik herinner me dat toen Talj wereldkampioen werd (behorende tot de meest combinatie-gerichte spelers ter wereld ooit) er wat smalend werd gedaan over zijn talloze offers in zijn partijen. Die bleken vaak later eigenlijk niet correct te zijn. Maar hij werd er wel wereldkampioen mee, omdat zelfs de sterksten van zijn tegenstanders (Botwinnik!) er toch even de kluts van kwijt raakten. Het was een tactiek die de in zijn tijd saai geworden schaaksport wel heel prettig opfriste!
Martin
gaat ook in deze partij al de boel voortdurend proberen op te frissen.
Soms
wat te onnadenkend. Voorbeeld:
Paul Zoon – Martin (19.De2)
19. …. Dg6? Bijna winnend is 19. …. Lxb4!! Ziet u de mogelijkheden? Desnoods verderop.
En
dus blijft zijn tegenstander toch lang redelijk overeind. Tot tenslotte de
vermoeidheid toeslaat die ontstaat door een veelheid probleempjes die
Martin opriep, en die kan dan nu bekwaam
uithalen.
Paul Zoon – Martin (25…Lg6)
25. …. Lg6 [stand is ongeveer gelijk: zwart staat wel een pion achter, maar heeft een sterk loperpaar en de pion op c3 is ook niet al te sterk.] 26.a4? [foutje, bedankt!] Welke zet was winnend?
Veertien
dagen geleden publiceerde Ger Ligterink
in zijn wekelijkse rubriek in de Volkskrant een opgetogen stukje over een
18-jarig meisje dat bij het WK junioren 2019 een schitterende magneetcombinatie op het bord zette. Hij
voorspelt dat die binnenkort in de
leerboeken over combinaties zal worden opgenomen. U leest het goed: 18 jaar! En
… een meisje! Ik voeg hier nu snel aan toe dat ik niet als wijlen Jan Hein
Donner van mening ben dat vrouwen niet kunnen schaken. Natuurlijk wel. Dat
hebben na zijn dood een aantal dames overtuigend bewezen. Maar je komt ze wel
nog erg weinig tegen in de schaakleerboeken.
Omdat
ik vrees dat niet velen van u op de Volkskrant geabonneerd zullen zijn, ben ik
maar zo vrij om dat deeltje van Ligterinks publicatie te stelen. Misschien
vergeeft hij het mij, als ik er nu bij vertel dat ik op zaterdag altijd
allereerst zijn voortreffelijke rubriek opsla. (En daarna het altijd prachtige verhaaltje van Sylvia
Witteman. En pas daarna begin ik met grote tegenzin aan dat altijd vreselijke
wereldnieuws. ) Enige tijd geleden was er sprake van dat net als de damrubriek,
ook de schaakrubriek van Ligterink zou worden beëindigd. Dat is gelukkig niet
doorgegaan. Ik zou dan ook zeker direct mijn abonnement op de Volkskrant
opgezegd hebben. Daar waren ze bij de Volkskrant natuurlijk erg bang voor!
Omdat ik mij nu ook een eigen –natuurlijk veel minder fraaie, want door een paar kleinigheden enigszins ontsierde- magneetcombinatie herinnerde, bedacht ik dat het wel wat was voor een artikeltje op onze wepsaait.
Ik
zocht op internet naar een goede definitie van de magneetcombinatie, en stuitte
op een artikeltje op een website van Jeroen Vuurboom en die noteert daar ook
prachtige voorbeelden van een magneetcombinatie. Daar heb
ik er ook maar eentje van gepikt.
Wat is een magneetcombinatie? Omdat ik zo gauw geen definitie kon vinden, verzin ik er zelf maar een: Bij een magneetcombinatie offer je een stuk (of nog mooier: meer stukken) en trek je daarmee de vijandelijke koning het open veld in waar alle beschutting voor de arme ziel ontbreekt, en je zet hem daar meedogenloos mat. Wellicht is die definitie niet waterdicht, en als iemand mij wil corrigeren, dan hoor ik dat graag.
Eerst
maar dat potje van Sjoevalova. Ik
merkte trouwens bij mijn zoektochtje op internet dat die geniale partij van
haar al op meer sites wordt geciteerd.
Ze offert eerst een Toren en daarna een Dame! Die doet niet minder! Ze haalt zo de koning weg uit zijn schuilplaats op h8. En daarna wordt de zwarte Koning mat gezet op h3. Nou dat is toch prachtig. Voor die twee offers is veel moed en denkvermogen nodig. Daarna gaat alles op rolletjes.
Speel na en geniet:
Sjoevalova – Afonasjeva WK jeugd 2019
Hieronder nog een voorbeeld. Lasker was heel lang wereldkampioen. Sir Thomas werd kampioen van Groot-Brittannië
Ed Lasker – Sir George Thomas
En tenslotte een gerechtje uit eigen keuken. Natuurlijk slechts een loperoffertje, en later nog een paardoffertje, dus het haalt niet bij Sjoevalova.Maar als je zoiets lukt, vergeet je dat nooit meer. Ik ontdekte thuis wel dat het ook veel ingewikkelder had kunnen worden dan wat ik had voorzien. Wit kon dan ook nog wel winnen, doch misschien had ik het dan alsnog verknoeid. Maar gelukkig ging het niet zo. En ik had intussen wel wat ervaring met de Colle-opening, waarin dit soort ontploffingen kunnen voorkomen.
E.Saraber
(Aris de Heer) – Beerepoot ( Attaqueer) Okt. 2011
Beste schaakvrienden, Ik probeer af en toe oude webartikelen die defecte diagrammen vertonen weer te restaureren. Een vreselijke klus. Zo heb ik 7 oude BDG-artikelen hersteld, en zojuist 3 atikelen van 2014 over ‘miniaturen’. Daarbij ontdekte ik dat dat best leuke verhalen waren. Al zeg ik het zelf. Ik publiceer ze nu nog een keer. Als u ze destijds bekeken heeft, bent u dat nu toch al vergeten. Ik ben zo vrij ze maar even aan de vergetelheid te ontrukken.
Ik beloofde u enige tijd geleden al een artikel over schaakminiaturen. Met als achterliggende gedachte dat we zo de nieuwe functie van het ‘levende diagram’ in ons website eens lekker kunnen benutten: een diagram waarop de hele partij kan worden nagespeeld.
Het is vaak heel leerzaam. Het zijn veelal openingsgrapjes. (uiteraard, want die partijtjes zijn nu eenmaal kort) Je moet ze één keer gezien hebben, en het overkomt jou niet meer! Bovendien zijn die korte partijtjes meestal leuk. Aan zo’n ongelofelijke afgang van een andere schaker kunnen wij heel veel plezier te beleven. (‘Schadefreude ist die beste Freude’) Als het jezelf overkomt is het minder lollig natuurlijk. Dat is waarschijnlijk de reden dat ik van u allen totaal geen reactie kreeg op mijn verzoek om mij wat uit uw eigen archief op te sturen.
Als je die term ‘miniaturen’ als zoekopdracht intikt, valt de oogst tegen. Het woord blijkt in de schakerij twee betekenissen te hebben : 1.korte schaakpartij en 2.schaakprobleem. Er bestaan boekjes met miniaturen in de tweede betekenis, maar met betekenis nr. 1, ho maar.
Na wat vruchteloos rondgestumperd te hebben op internet kwam ik op de lumineuze gedachte het eens in een andere taal te proberen : “Kurzpartie” en “Short Game”. Hoera, succes! Daarna in mijn archief van de eigen partijen gezocht. Viel ook tegen. Als je bijv. maximaal 16 zetten als norm neemt. Gelukkig kreeg ik wel 15 korte potjes van André, die hele dagen op internet zit te vluggeren. Die geniet pas bij een klok op 5 minuten. Brrrrrrr! Dat wordt een soort pokeren. Maar bij vluggertjes komen nu eenmaal vaak kortsluitingen voor. En het aardige is dat zulke vluggertjes op internet bewaard blijven en na afloop meestal weer tevoorschijn getoverd kunnen worden. (Van uw eigen natura-vluggertjes achter het klassieke schaakbord bent u natuurlijk binnen een uur de details vergeten) Dus PaulKlee (André’s alias) is ook een belangrijke bron voor mijn artikel.
Waarop moet ik voorsorteren? Op opening? Op Elo? (hoe hoger de Elo van de verliezer, hoe leuker) Op uitschieters op de lengteschaal (hoe korter. hoe grappiger) Lang lopen tobben, maar ik kwam er niet uit.
Dus …. vooruit maar. Ik pak maar wat! Gewoon van alles door elkaar.
Je hoeft niet persé een prutser te zijn om middels een miniatuurtje van het bord geveegd te worden. Het volgende overkwam nota bene Kortsnoi in 2004. Het verhaal wil dat hij na afloop nog een uur hoofdschuddend achter het bord zat te analyseren. Het is een doodgewone variant in het Spaans:
Morozevich-Kortsnoi
Je zou zeggen dat elke opening zo zijn eigen mogelijkheden geeft om enorme fouten te maken ( of te laten maken) in de beginfase. Maar er zijn fouten die zelfs populair zijn in meer openingen. Beginnende schakertjes houden we voor: Pas op voor de velden f2 en f7! Maar voor de gevorderde beginner kan met evenveel recht worden benadrukt: Kijk uit voor een dame op e2 of op e7!! En vooral in het Budapester gambiet! Daar kunnen stiekeme dames de vreselijkste onheilen aanrichten.
Een voorbeeld van de bekende val : Laga-Contedini, Leipzich 1960
Maar ook in Fajarovic-variant van de Budapester ( 3 ….. Pe4) komt hij voor. Het zal je maar overkomen! Dian Cheri,S – Wan,K (1898) Mallorca 2004
En let op! Er is een spiegelbeeldige situatie in het Wolga-gambiet! In de door mij zo graag misbruikte Zaitsev-variant. ( 5. Pc3 en 6 e4 ) Hallo, dat is toch pionverlies!!?? Jawel. Hoewel! En zwart moet dan wel die geniepige witte dame in de smiezen hebben. Die Zaitsev-variant deugt niet, maar voor die achterbakse dames kan niet genoeg gewaarschuwd worden.
Men had Paul Tayler (Purmerend) kennelijk onvoldoende geïnformeerd over de gevaren van het vrouwelijk schoon, want hij trapte er in, tegen Eddy Saraber op 18 febr. 2010.
Toegegeven dat Tayler niet zijn avond had, maar zelfs hooggekwalificeerde grootmeesters kunnen in zo’n val trappen. Alleen spartelde zwart hier nog iets langer na. Maar had net zo goed na zet 9. kunnen opgeven! Zontakh,A (2545) – Milanovic,D (2420) Belgrado, 12.02.1998
Er zijn miniaturen in soorten en maten. Het is me echter wel duidelijk geworden dat sommige openingen en sommige schaakvariëteiten zich beter lenen voor miniatuur-optredens dan andere.
Onze ex-Aris de Heerder André (deserteur!) is in het open circuit verzot op varianten met 3. …. f5. Officieel: 1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lb5 f5!? Maar wegens niet al te hoge frequentie van het Spaans speelt hij het zelfs na 1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. Lc4 …….. f5!? De ene variant nog dubieuzer dan de andere. Maar ik heb wel begrepen dat je als je het niet weet heel gemakkelijk met wit de mist in kan gaan.
Het wilde ons maar niet lukken vast te stellen wat het verschil is in het Spaans tussen de Jaenisch/ variant en de Schliemann/variant. Dus ook Wikipedia geraadpleegd:
” The Schliemann ’s Defence or Schliemann–Jaenisch Gambit (ECO C63), 3…f5!?, is a sharp line in which Black plays for a kingside attack, frequently sacrificing one or two pawns. Considered by many to be somewhat dubious, it is occasionally used in top-level play as a surprise weapon. This variation was originated by Carl Jaenisch in 1847 and is sometimes named after him. Although later named for German lawyer Adolf Karl Wilhelm Schliemann (1817–72), the line Schliemann actually played in the 1860s was a gambit variation of the Cordel Defence (3…Bc5 4.c3 f5). The most common responses for White to 3…f5!? are 4.d3 or 4.Nc3, with play after 4.Nc3 fxe4 5.Nxe4 going 5…d5, with great complications to follow, or 5…Nf6, which generally leads to quieter play.”
Duidelijk is wel dat het minder gebruikelijke van deze variant in combinatie met de geringe bedenktijd van het vluggertje (wat ook raadplegen van openingsmateriaal en computer moeilijk maakt) leidt tot spannende situaties en veel fouten, veelal in een vroeg stadium. Tot miniaturen dus.
slaviabegic-paulklee35
En met 3. Lc4 f5? NN-paulklee35
Miniaturen 2
Vorige keer vergastte ik u op partijen van Paul Klee met Schlieman/Jaenisch en gaf ik voorbeelden van de gevaarlijke dames op e2 en e7. Met partijen met het Wolgagambiet en met het Budapester gambiet. U dacht natuurlijk: “Ja, met zulke rare agressieve openingen kun je miniaturen verwachten. Dat overkomt mij niet.” Dat is maar de vraag. Speelt u wel eens Caro Kann?
Ik las eens bij de grote Jan Hein Donner (De Koning) – die grossierde in verrassende en komische uitspraken- : ‘De Caro Kann is een opening voor angsthazen, schakers zonder fantasie, zo’n oersaaie opening moet verboden worden.’ (of woorden van diergelijke strekking) Zo’n Caro Kann, daar kan toch echt niets onverwachts in gebeuren. Echter, de kortste miniatuur die me tot nog toe onder ogen kwam, was die van Paul Keres (1916 –1975), een supergrootmeester, die, juist ja, van de Caro Kann van ene Arlamowski gehakt maakte (02.07.1950). En ja hoor, weer met zo’n bitch op e2 !
Bij mijn zoekacties stuitte ik op een site van de Duitse schaakvereniging Kuppenheim, met veel aandacht voor Kurzpartien, en tot mijn grote verbazing werden daar 13 partijen met Caro Kann vermeld. Meer dan met welke andere opening ook (met uitzondering van het Siciliaans).
Hoffman,M – Kovar,V 1997
Viel me wel op dat de witspeler in drie van die partijen met 3. f3 of 4.f3 ( i.p.v. Pc3) probeerde de saaie degelijkkheid van de Caro Kann al in een vroeg stadium te ontregelen. Maar ook met de ‘gewone’ varianten was er af en toe sprake van een forse kortsluiting:
Penson,T (2295) – Lammens,T , 1994
Maar ook in andere openingen die zijn uitgevonden om de tegenstander in slaap te sussen, zoals in Gerrit’s Philidor, kunnen toch leuke blikseminslagen voorkomen. Wat dacht u van de zettenreeks die later het Zeekadetten-mat is gaan heten: Legal – Saint-Brie , 1750
Oorspronkelijk was de opstelling met 2 .. d6 wellicht bedoeld om snel 3 …. f5 te spelen. Dat werd o.a. door Tarrasch en Keres weerlegd. Dat daarmee ook nogal wat miniaturen werden gecreëerd zal u niet verbazen. Maar dat ook een rustiger Philidor-aanpak geen waarborg is tegen onaangename verrassingen op korte termijn, daar kijkt u vast van op:
Saladin Leonhardt – NN 1912
Tot zover vooral openingen waarin u geen miniaturen zou verwachten. Anders ligt dat natuurlijk bij het Hollands. Dat vroege verminken van de zwarte koningsstelling roept om witte spitsvondigheden. Tegen het Hollands op de 2e of 3e zet gelijk het vizier op scherp zetten is tamelijk gebruikelijk. De bekendste manier is het Staunton-gambiet (1. d4 f5 2. e4 (!?) fxe4 3. Pc3) , maar tegenwoordig is ook 2. Lg5 nogal gebruikelijk. Zelf heb ik daar wel wat ervaring mee.
Maar nu eerst een potje van echte schakers: Bijvoorbeeld: Smirin,I (2555) – Vragoteris,A (2340) 1992
Op internet won ik er diverse potjes mee, maar van het volgende sjortkeempje in de externe heb ik nog lang wakker gelegen:
ES (Aris de Heer, bord 2) – Otto,K (Heer Hugowaard3) nov. 2010
Anderhalf jaar later zei Otto tegen me: “Mijn remise-aanbod destijds was pure bluf. Ik had Th3 gezien!” Ik zou beslist van deze opmerking weer een nacht wakker gelegen hebben, ware het niet dat ik die avond – ook met een miniatuurtje (11 zetten) en dat doet toch iets met je- van Groeneveld won.
Miniaturen 3
De vorige keren hadden we het over openingen die lijken te vragen om vroegtijdige kortsluitingen: het Jaenisch , de Budapester, Hollands, het Wolga-gambiet. Maar ook over openingen waarin je miniaturen niet zo gauw zou verwachten: de Caro Kann, en de Philidor.
Een andere opening die er in den beginne vreedzaam, langzaam en erg strategisch uitziet is de door mij bewonderde Colle.
Voordelen van die opening zijn: – dat die niet zo heel veel gespeeld wordt en dus de tegenstander zijn ervaring niet zo snel kan aanboren – de hoeveelheid theorie zowiezo beperkt is, niet snel wijzigt, en tamelijk eenvoudig te onthouden is- maar vooral dat de zwartspeler al snel op een verkeerd been gezet wordt en denkt dat hij met een knoeier van doen heeft. “Wat een tam gepruts. e2-e3 , e3-e4? Zeker nog nooit gehoord van tempoverlies!” Toen onze Appel stopte met het bestuderen van openingsvarianten (“Sorry, dat doe ik niet meer, daar ben ik nu te oud voor geworden” (85? ES) greep hij ook terug op Colle, en wel de latere tak ervan: de Koltanowski-variant. Daarmee kan wit zijn tegenstander behoorlijk in de maling nemen:
ES – Geus de,Frank 20.04.2010
Het gevaarlijke zit hem in die verstopte loper op c1 en vooral die loper op d3. Voor je het weet zit je na e3-e4 met zwart tegen een koningsaanval met twee lopers aan te hikken. En een loperoffer op h7 grijnst je tegemoet. Een beetje Collespeler slaat daar, zonder nadenken, zelfs zonder daarvoor maar met zijn ogen te knipperen.
Maar ik ervoer zelf het vorige seizoen dat je toch beter nog even goed kunt kijken of het echt wel klopt. Ik was bijna de boot in gegaan tegen Reus van Revanche. Ik denk dus nu dat Cyrus Lakdawala terecht waarschuwt in zijn boek over de Colle: “The Colle, possibly more than any other opening, offers White Bxh7+ Greek gift sac possibilities. Always be on the lookout for it – but don’t assume it is an automatic win! In many cases you will have the opportunity to sac, and should decline. Proceed with a case by case decision when you reach it.”
ES (Aris de Heer) – Beerepoot (Attaqueer, 11.10.2011)
Ik vond natuurlijk iets dergelijks van mijnheer Colle himself. Weliswaar overschrijdt de lengte een beetje de strenge normen van uw wepmeester voor een ‘miniatuurtje’, maar zwart had natuurlijk na zet 15 of 16 gewoon moeten opgeven.
Colle,E – O’Hanlon,J Nice, 1930 [commentaar Cyrus Lakdawala in zijn boek over de Colle]
Een andere opening waarin ik meende te kunnen rekenen op miniatuurtjes is het Blackmar-Diemer-gambiet. Ik heb er intussen een stuk of honderd, al of niet op internet achter de kiezen, en begin er steeds meer van overtuigd te raken dat het een zeer dubieuze opening is. Vreemd genoeg is het aantal miniatuurtjes teleurstellend. Zoals bij zoveel gambieten verzanden de agressieve bedoelingen van wit toch vaak in situaties waarin je met wit blij mag zijn als je je pion terugwint. In de volgende partij ging het meer zoals je je dat met wit wenst:
ES-Shah jan 2014
Een andere manier om te zoeken naar miniatuurtjes is niet kijken naar openingen die daartoe wellicht de gelegenheid bieden, maar bij bekende schakers van wie de schaakstijl dermate agressief en combinatoir is dat je op je vingers kunt natellen dat die wel iets dergelijks in hun verleden hebben gecreëerd. Bijv. zoeken bij één van de allergrootsten in het verleden: Alexander Aljechin. (Wereldkampioen van 1927-1935 en van 1937-1946. Die korte periode tussen ’35 en ’37 werd hij even afgelost door….. Max Euwe). En ja hoor, zonder veel moeite heb je zo minstens tien partijen boven tafel die door mij alhier vereeuwigd zouden kunnen worden. Maar ach, u hebt er wellicht wel een beetje genoeg van mijn monomane geschrijf. Eentje dan, omdat ik het niet laten kan.
1931 Aljechin-Vasic
En om deze serie echt te besluiten dan nog maar ééntje, om het af te leren, van die andere monomane bekende, waarmee de serie begon: Paul Klee:
paulklee-Marina500 2014
Dat was het dan weer. Miniaturen! Dit jaar mijn bijdrage om het competitieloze zomerreces van Aris de Heer voor u wat draaglijker te maken. Intussen heb ik ontdekt dat er in Duitsland ook schaakverenigingen zijn die miniaturen op hun sites behandelen, met de bedoeling daarmee hun leden op een prettige manier nog verder in het combinatiespel te bekwamen. Wat zou het mooi zijn als dat met onze “Miniaturen” 1,2,en 3 ook een beetje gelukt was.
