Of moet de titel zijn :  'de tragedie van de verkeerde randpion'?.

Ik speel op Helena een partij tegen ene Sunking. Mooie schuilnaam. De Zonnekoning. Ik geloof eigenlijk niet dat Lodewijk XIV schaakte. Ik dacht eigenlijk dat hij weinig spelletjes deed Behalve dan natuurlijk met zijn diverse  maitresses, bij wie hij 12 kinderen had.  Maar Helena's Zonnekoning lijkt wel een sterke speler, doch in het computertijdperk kun je nergens meer zeker van zijn. En ook als heer Sunking mij zou gaan beschuldigen van het misbruik van elektronisch rekentuig zou dat zeer begrijpelijk zijn. Maar dit keer niet echt terecht. (En even gemakkelijk zou ik dezelfde beschuldiging kunnen uiten aan het adres van mijn tegenstander.)

Hoezo?

We raakten bij zet 72 in de volgende stelling.

Helaas kan ik u nog steeds geen levend diagram leveren van een situatie na de 72e zet, zonder de 71 voorafgaande zetten erbij te doen. U zult hier dus toch een zakschaakspelletje tevoorschijn moeten halen, of de stelling op uw mobiel of tablet moeten invoeren.  U zult zien, het is de moeite waard. Voor zoiets speel je op Helena. Daar kom je tenminste nog eens een eindspel tegen. Op de club vrijwel nooit.

DIAGRAM1

  Sunking1

Wit staat gewonnen.

+Zeker weten. Het eenvoudigst is natuurlijk 72 g4-g5. Die vrijpion gaat doorstormen. Simpel als wat.

-Mispoes! Zwart offert zijn loper.

+Ja hoor,  dacht je dat wij dat niet zagen? Best wel. 72 ….  Le7xg5 73 Lxg5  Kb6 en de witte a-pion gaat eraf en wit kan niet winnen met K+L tegen K. Dat heb ik al geleerd toen ik 14 was. Nee, we spelen dan heel listig 73 Kxg5.

DIAGRAM2

 Sunking2

-Heel slim ! Klasse!

+ Zeker weten!

– Maar helaas is het dan ook remise

+ ?????? Nu kan zwart die witte a-pion toch niet meer verorberen. De loper op e3 schermt veld b6 af., Hij kan er met zijn koning niet bijkomen. En dan gaat de witte koning ernaar toe om hem te steunen (en passant eet hij die zwarte pion op d4 nog even op, want die Franse koningen hadden altijd heel veel honger, gezien hun obesitas-afbeeldingen)  en de a-pion promoveert. Simple comme bonjour, zou Lodewijk XIV gezegd hebben. K+L+pion tegen K.

-Zulke plannen zijn altijd goed. Jammer genoeg met maar één uitzondering: een randpion waarvan het promotieveld een andere kleur heeft dan die van die vijandelijke loper. Vooropgesteld natuurlijk dat de eenzame koning op tijd bij het promotieveld kan komen. En dat is hier het geval. En dan staat er iets op het bord als:

DIAGRAM3

  Sunking3

En wit mag kiezen – herhaling van zetten – pat – of zijn pion prijsgeven. In alle gevallen is het remise.

+ shit!    Is de stelling van diagram 1 dan niet gewonnen voor wit?

– Jawel, maar in diagram 1 niet na 72. g4-g5. Wel na bijv. Kh5. Wit wint door met een ommetje over de witte velden(via g6, f5 richting d4 te marcheren. Maar na consumptie van die zwarte pion moet wit nog steeds uitkijken. Zwart mag ook hier niet de kans krijgen zijn loper te offeren.

+ Maar hoe komt die g-pion dan langs die barrière van die zwarte loper, die bijv. tussen d8 en e7 heen en weer blijft spelen?

-Door op het goede moment de loper van wit tegen de loper van zwart te ruilen. Gek genoeg mag laten ruilen tegen pion voor wit niet, maar ruilen tegen een loper mag wel!

DIAGRAM4

  Sunking4

Omdat zwart machteloos is, omdat zijn koning niks kan en zijn loper  het veld g5 moet blijven dekken ( want dan weer dat reddende offer!)  zou er na oppeuzelen van die zwarte pion op d4 gemakkelijk een stelling kunnen ontstaan als hierboven bij Diagram4. Het is duidelijk  dat  g4-g5  nog steeds niet mag. Maar dat na 79. Lf6! Lxf6  80. Kxf6  de wite g-pion niet meer van promotie is af te houden.

– Maar als zwart wat anders doet na 79 Lf6 ? Bijv. …. La3.

+ Nou ja, dan wordt het wel een wat langer verhaal, maar wit wint als hij die zwarte loper maar niet de kans geeft zich te offeren tegen die pion.  Bijv. zo:

79.Bf6 Ba3 80.g5 Ka7 81.g6 Bf8 82.Bg5 Kxa6 83.Ke6 Kb5 84.Kf7      of zo:            80…    Bc1 81.g6 Bh6 82.Bg5 Bg7 83.Ke6 Bh8 84.Kf7 Ka8 85.Bf6

Tjonge, jonge. Met de computer bedacht zeker?

+ Nee, zelf bedacht.

– Tjonge, jonge. Hoe is het mogelijk!

+ Eenvoudig, een kwestie van ervaring. Dit was de tweede keer in mijn hele leven dat ik zoiets tegen kwam.

 

De eerste keer was in de finale om het schoolschaakkampioenschap van Nederland. Ongeveer 60 jaar geleden. Ik was 19 jaar en speelde aan het 5e bord van mijn school tegen W. v.d. Loos van het St Aloysius College uit Den Haag. Na mijn 43e zet (zwart) sta ik totaal gewonnen.

DIAGRAM5

 FinSchSch43

44. bxa4 en nietsvermoedend antwoord ik bxa4. (44 …   e3 schaak wint direct, de witte koning zal na Kc1 e2 of na Kd3 Lc4 of na Ke2 bxa4 aan de opmars van een van de twee zwarte pionnen ten onder gaan.)

En ineens tovert mijn tegenstander een schitterende zet tevoorschijn, die ik totaal niet had zien aankomen. Stukje eindspeltheorie, die ik toen nog niet in mijn bagage had zitten. Hij wel. Best knap van dat ventje, wellicht zelfs nog een jaar jonger dan ik. En ik was al zo jong!

44. bxa4 bxa4? 45. Lxe4!!! a3 46. Kc1! Kxe4 47.Kb1

DIAGRAM6

  FinSWchSch47

En tot mijn verbijstering was dit remise. Zwart kan die twee witte pionnen wel onschadelijk maken, maar blijft met de verkeerde randpion zitten, en hij zal de witte koning die hoek bij a1 nooit meer uitkrijgen. Die koning blijft het promotieveld bewaken, of wordt pat gezet. Tomeloos sjaggerijnig accepteerde ik hier remise.

Gelukkig won mijn school met minimale score toch nog, maar desondanks ben ik deze tragedie in zestig jaar nooit meer kwijtgeraakt. Dat heet dan ervaring.

Dus, tot uw geruststelling, mijnheer S. , het was mijn computer niet, maar mijn eigen roestige geheugen, bijna 60 jaar na dato.

En het leek me best wel een leerzaam theoretisch uitstapje voor een enkele schaker van Aris de Heer.